หมวกของฉัน ของเธอ ของเรา และไพรด์

            เมื่อฉันกลับถึงบ้านจากการเดินทางไปอยู่ต่างประเทศมามากกว่า 10 ปี ฉันกลับมาสวมหมวกของความเป็นลูกสาว ที่มีตัวตนทางเพศเป็นกะเทยอีกครั้ง หมวกใบนี้มันถูกทับซ้อนไว้กับหมวกใบอื่นมานานพอกับชีวิตวัยผู้ใหญ่ที่ฉันได้ออกไปใช้ชีวิตของตัวเอง และตัดสินใจกลับมาอยู่กับแม่อีกครั้งเมื่อฉันอายุ 40 ปี  และแม่ของฉันอายุ 76 ปี ... มองย้อนกลับไป กะเทยคนนี้ออกจากบ้านภายหลังเรียนจบมัธยมปลาย ได้สวมหมวกทางสังคมจากอัตลักษณ์ที่หลากหลายทับซ้อนไปมา โดยที่หมวกหลายใบนั้นมีคนหยิบยื่นให้ฉัน และมีอีกมากที่ฉันหยิบมาสวมเอง   

            ชีวิตนักกิจกรรม (Activist) ที่ทำงานด้านสิทธิของกะเทยและคนข้ามเพศ ก็คือหมวกอีกใบที่ฉันสวมใส่ทุกครั้งในโลกของมนุษย์วัยทำงาน และหมวกใบนี้เองที่ทำให้เดือนมิถุนายนเป็นเดือนสุดพิเศษสำหรับฉัน เพราะเดือนมิถุนายนคือเดือนแห่งความภาคภูมิใจ หรือ “ไพรด์” สำหรับคนที่มีความหลากหลายทางเพศ ... แม้ว่าไพรด์ในปีนี้จะดูเงียบเหงากว่าทุกปีเพราะพิษการระบาดของโรคโควิด 19 ทั่วโลก แต่การได้เห็นนิวยอร์คไพรด์พาเหรดที่จัดขึ้นอย่างยิ่งใหญ่เมื่อวานนี้ คือความหวัง ที่ว่า โลกกำลังทำงานเพื่อเยียวยาสิ่งมีชีวิตที่ได้รับผลกระทบจากโรคระบาด แม้ว่าฉันยังไม่เห็นแสงไฟที่ปลายอุโมงค์ในประเทศบ้านเกิดของตัวเองเลยก็ตาม  

            ไพรด์สำหรับฉัน คือ การตอกย้ำความสำคัญของหมวกที่ฉันใส่ในฐานะนักกิจกรรมที่ทำงานเรื่องสิทธิ และการใช้เวลาเพื่อสำรวจตัวเอง โดยเฉพาะการกลับมาถามตัวเองว่าในปีที่ผ่านมาฉันภูมิใจกับเรื่องอะไรบ้าง ฟังเรื่องราวความสุขและทุกข์ของคนรอบข้าง และเยียวยาตัวเองจากความทุกข์ของฉันในฐานะมนุษย์คนหนึ่ง ... ไพรด์ของฉันมันมากกว่าความภูมิใจในตัวเอง เพราะมันเข้าไปเกี่ยวข้องกับคนอีกหลายคนที่หมวกที่ฉันใส่นำพาพวกเขามาเจอกับฉัน หรือนี้อาจจะเป็นเพราะหมวกใบใดใบหนึ่งที่พวกเขาใส่ทำให้พวกเรามาเจอกัน   

            “หมวก” ในความหมายที่ฉันให้กับมัน หรือคำว่า “หัวโขน” ในบริบทแบบไทย คือ อัตลักษณ์ทับซ้อนของคนแต่ล่ะคน เช่น ฉันไม่ได้เป็นกะเทยเพียงอย่างเดียว แต่ฉันยังเป็นลูก เป็นคนชนชั้นกลาง ที่มีรายได้ เป็นคนไทยในภาคเหนือ เป็นผู้ชาย (ตามกฎหมายไทยที่มีความดักดาน) เป็นกะเทยที่รักกับผู้ชาย และยังมีอัตลักษณ์ที่หลากหลายทับซ้อนไปมา และเมื่อฉันต้องอยู่ในพื้นที่ทางสังคมที่มีความหลากหลาย มันทำให้ฉันต้องเลือกหมวกที่ต่างกันเพื่อสวมใส่ หรือโดนบังคับให้ใส่หมวกบางใบที่ไม่ได้เลือก             

            การพูดถึง “การทับซ้อนทางอัตลักษณ์” (Intersectionality) เป็นเรื่องสำคัญในการทำงานของฉัน เพราะการเข้าใจในอัตลักษณ์ที่แตกต่างหลากหลายของมนุษย์ ทำให้นักกิจกรรมทางสังคมเข้าใจว่าอัตลักษณ์บางอย่างของคนคนหนึ่ง นำมาซึ่งการเข้าถึงแหล่งอำนาจทางสังคม หรือในทางกลับกัน คือ การจำกัดในการเข้าถึงทรัพยากรทางสังคมของคนคนนั้น  เพราะเราทุกคนอยู่ในสังคมที่มีความเป็นพลวัต และมีระบบที่มีความซับซ้อนของการเข้าถึงสิทธิพิเศษ และการถูกกดขี่ และบ่อยครั้งระบบนี้ถูกขับเคลื่อนโดยคนเพียงบางกลุ่มที่เป็นเจ้าของอำนาจ หรือทรัพยากรทางสังคม และไม่เคยถูกตั้งคำถามจากคนที่ถูกกดขี่ หรือมีอำนาจน้อยกว่า เพราะระบบชนชั้นนี้เป็นระบบที่ไม่ได้ถูกทำให้เห็นด้วยตาเปล่า 

            ฉะนั้น อัตลักษณ์ของความเป็น “กะเทย” ของฉันมันนำมาซึ่งการถูกผลักให้ฉันเป็นคนชายขอบ หรือการถูกกดขี่บางประการ เช่น การไม่ได้ถูกรองรับทางกฎหมายในเพศที่ฉันเลือก การไม่สามารถแต่งงานได้กับคนที่ฉันรัก และการเติบโตในสังคมที่ไม่ได้มีข้อมูลใดเลยที่ฉันรู้สึกว่าปลอดภัย และเข้ากับเพศของตัวเอง โดยเฉพาะข้อมูลด้านสุขภาพ แต่อย่างไรก็ตามฉันยังมีหมวกบางใบที่ฉันสวมทำให้ตัวเองสามารถเปิดพื้นที่บางพื้นที่ในการพูดถึงประสบการณ์ของตัวเอง และการทำงานเพื่อเปิดพื้นที่ให้คนข้ามเพศคนอื่นได้แบ่งปันเรื่องราวของพวกเขา   

            สังคมไทยมักจะทำให้กะเทย คนข้ามเพศ และคนที่มีความหลากหลายทางเพศเงียบ หรือไม่มีใครสนใจฟัง และตีค่าประสบการณ์ของคนหลากหลายเพศในทางลบ หรือไม่สำคัญ แม้ว่าจะมีการเปิดพื้นที่บางพื้นที่ให้พวกเราชาว LGBTIQN+ ได้แสดงความเป็นตัวเอง และจำกัดขอบเขตของพื้นที่ทางสังคมไว้เพียงบางพื้นที่ที่จะยอมรับ หรือเปิดโอกาสให้คนที่มีความหลากหลายทางเพศได้ใช้พูด และเรียกร้องสิทธิของตัวเอง โดยการพูดถึงเรื่องสิทธิของ LGBTIQN+ ในพื้นที่อื่นที่ไม่ได้อยู่ในกรอบที่สังคมได้กำหนดไว้ มักจะถูกมองว่า เป็นการ “เรียกร้องในสิทธิพิเศษ” ทั้งที่สิทธินั้นคือ “สิทธิ์ของความเป็นมนุษย์”  ที่เท่าเทียมกับมนุษย์คนอื่น เช่น การได้รับการคุ้มครองทางกฎหมาย การได้รับสิทธิ์ในการจดทะเบียนสมรสกับคู่รัก และการได้รับรับรองทางกฎหมายตามเพศสภาพของคนข้ามเพศ    

            “ไพรด์” จะไม่เกิดขึ้นกับใครเลย ถ้าเรายังมองการถูกกดขี่ และความไม่เท่าเทียมว่าเป็นปัญหาของ “พวกเขา” และ “พวกเรา” เงียบ เพราะเรารู้สึกปลอดภัย และสบายใจกับหมวกใบใดใบหนึ่งที่พวกเราสวม และเราจะถอดหมวกนั้นไปสวมหมวกอีกใบก็ได้ โดยที่ไม่มีใครมาบังคับให้ใส่หมวกที่เราไม่ต้องการ เพราะเราสามารถต่อรองได้ และสามารถปฏิเสธได้ เช่นเดียวกับสิทธิความหลากหลากทางเพศ ถ้าเรายังคิดว่าเกย์ กะเทย ทอม ดี้ ไบเซ็กซวล และคนที่มีหลากหลายเพศอื่นๆ มีปัญหาเดียวกัน ต้องการสิทธิเรื่องเดียวกัน เป็นกลุ่มเดียวกัน ใครก็ตามที่คิดแบบนี้ กำลังสร้าง “ปัญหา” และรักษาระบบอภิสิทธิ์ทางสังคมที่ฝังรากลึกในวัฒนธรรมไทย จนทำให้เสียงของคนที่พยายามส่งเสริมความเท่าเทียมตายจากไป และถูกลืมในที่สุด  

            ถ้าวันนี้พวกคุณสวม “หมวก” ที่ทำให้พวกคุณได้รับโอกาสในการเข้าถึงอภิสิทธิ์ทางสังคม และต้นทุนบางอย่าง อย่างน้อยที่สุดที่คุณจะทำได้ คือ การเปิดพื้นที่ให้คนที่ถูกกดขี่สามารถบอกเล่าชุดประสบการณ์บางอย่างที่พวกเราหลายคนไม่เคยได้ฟัง และให้คนเหล่านั้นบอกกับเราว่าอะไรที่เขาต้องการ พร้อมกับเชื่อว่า มนุษย์ทุกคนมีความหลากหลาย และในความหลากหลายของมนุษย์นั้นยังมีคนจำนวนมากที่มีอัตลักษณ์ทับซ้อน ที่ทำให้พวกเขาถูกกดขี่ เช่น คนที่มีความหลากหลายทางเพศ คนที่มีภาวะพิการทางร่างกาย แรงงานต่างชาติ ชาติพันธุ์ พนักงานบริการทางเพศ เด็ก วัยรุ่น และผู้สูงอายุ คนในชนชั้นแรงงาน คนชนบท และกลุ่มคนทางสังคมกลุ่มอื่นที่เขาเหล่านั้นมีชุดประสบการณ์การการถูกตีตรา และเลือกปฏิบัติที่ต่างกัน       

            ในกระแสของงานไพรด์ก่อนที่จะหมดเดือนมิถุนายน สิ่งที่ฉันอยากเห็นที่สุดคือภาพของความสุขที่เกิดจากการที่เราทุกคนเคารพในความแตกต่างหลากหลาย และไม่ทอดทิ้งใครไว้ข้างหลัง และในภาพฝันของฉันความเข้าใจในอัตลักษณ์ที่แตกต่างของมนุษย์ คือรากฐานสำคัญในการทำงานเพื่อส่งเสริมความเท่าเทียมและความยุติธรรมในสังคม และคือแนวทางในการทำงานเพื่อที่จะแสวงหาทางรอดจากสถานการณ์การระบาดของโรคโควิด 19 ในประเทศไทย   

        

Hashtags: #Intersectionality #IntersectionalityMatters #Pride #LGBTIQN #SharewithPride #HappyPride #SharePrivilege #Powersharing #StopOppression #PowerWithin #ความหลากหลายทางเพศ #ไพรด์ #อัตลักษณ์ทับซ้อน #อัตลักษณ์ทับซ้อนสำคัญ #ช่วยแชร์ #ข้ามเพศมีสุข  

    ภาพของฉันในสมัยที่เป็นอาสาสมัครขบวนพาเหรด Capital Pride
ที่กรุงวอซิงตัน ดีซี สหรัฐอเมริกา